Mối lo của Tập Cận Bình

Ngô Nhân Dụng  – Nguoiviet

Ngày hôm qua, thị trường chứng khoán New York tụt hơn 230 điểm. Không phải vì tin tức kinh doanh tại Mỹ, mà vì tin thế giới. Có hai nguyên do. Thứ nhất là mối lo ông Putin chiếm vùng Crimea ở Ukraine khiến các nước Âu Mỹ sẽ phong tỏa tài chánh các các đại gia ở Nga, “chiến tranh lạnh” sẽ làm nhiều công ty toàn cầu giảm bớt lợi nhuận. Nhưng đó là chuyện lo xa, còn lâu mới biết rõ sẽ thiệt hại nhiều hay ít. Mối lo gần hơn, biết rõ ràng hơn, là kinh tế Trung Quốc yếu hẳn đi trong cả hai tháng đầu năm 2014.

Nếu kinh tế Trung Quốc xuống thì các công ty Âu, Mỹ sẽ mất nhiều khách hàng, mà các nước khác bán nguyên liệu và dầu khí cho họ cũng thu ít tiền hơn, chính họ cũng bớt mua hàng nhập cảng từ Âu Mỹ. Trong dân số thế giới cứ 6 người là có một người Tàu; nếu cái anh thứ sáu này bị ho hen thì năm anh kia cũng khó mạnh khỏe. Ngày hôm qua, giới đầu tư thế giới lo lắng hơn một tỷ người tiêu thụ ở Trung Quốc sắp cạn tiền, các nước khác sẽ khó bán hàng, cho nên nhiều thứ cổ phần bị giảm giá!

Năm con Ngựa không hợp với tuổi các ông Tập Cận Bình và Lý Khắc Cường. Ngay đầu năm đã gặp nhiều xui xẻo. Ông Thủ Tướng Lý Khắc Cường mới công bố năm nay sản lượng quốc gia (GDP) sẽ chỉ tăng 7.5%, giảm đi so với tỷ lệ 7.7% năm ngoái; và giảm rất mạnh so với ba bốn năm trước đây. Trước kia các nước Nam Hàn, Ðài Loan, khi ở vào trình độ phát triển như kinh tế Trung Quốc hiện nay, họ giữ được tỷ lệ cao hơn. Nhưng ông Lý Khắc Cường tuyên bố ông không chú trọng đến GDP. Nhưng nếu GDP mà không tăng lên cho dân có đủ việc làm thì các vị lãnh tụ cũng khó ngồi yên.

Các con số công bố trong ngày hôm qua cho thấy kinh tế Trung Quốc đang giảm tốc độ rõ rệt. Trong Tháng Giêng và Tháng Hai, số sản xuất công nghiệp chỉ tăng 8.6%, tỷ lệ gia tăng thấp nhất kể từ năm 2009; thấp hơn cả mức tăng gần 10% trong Tháng Chạp năm 2013. Do chính sách của tập đoàn lãnh đạo mới muốn kìm hãm những vụ đầu tư vô ích, trong hai tháng qua số đầu tư vào nhà cửa, máy móc chỉ tăng 17.9% so với cùng thời năm ngoái, cũng thấp hơn so với tỷ lệ 19.6% trong Tháng Mười Hai, 2013. Số tiền tiêu thụ chỉ tăng 11.8% trong hai tháng đầu năm 2014, so với 13.6% trong tháng cuối năm ngoái. Trong mấy năm qua kinh tế Trung Quốc được “bơm máu” nhờ số tiền đổ vào nhiều công trường xây cất, của chính quyền cũng như cho dân tiêu thụ; mà hiện nay thị trường địa ốc quá yếu. Tổng số nhà bán có giá trị giảm 5%, so với tỷ lệ tăng hơn 13% trong ba tháng sau cùng năm ngoái. Số nhà cửa mới xây giảm gần 30% so với cùng thời gian năm ngoái. Từ mấy chục năm nay, kinh tế Trung Quốc lên là nhờ thị trường xuất cảng. Số xuất cảng trong hai tháng đầu năm chỉ tăng khoảng 2.4% so với cùng thời kỳ năm ngoái.

Một chỉ dấu đáng lo ngại là tỷ lệ giá cả báo động có thể sinh ra tình trạng giảm phát, tức là giá xuống thấp chứ không tăng lên. Giá sinh hoạt trong Tháng Giêng tăng 2.5%, còn trong Tháng Hai chỉ tăng 2%. Nhưng đáng lo nhất là giá hàng bán sỉ, từ nhà sản xuất tới nhà buôn, trong Tháng Giêng chỉ số đã giảm 1.6%, sang Tháng Hai lại giảm thêm 2%. Mối nguy giảm phát khó chữa hơn lạm phát. Vì khi giá cả trên đà đi xuống, cả nhà sản xuất và người tiêu thụ sẽ ngưng bớt hoạt động! Người mua thì muốn chờ mai mốt giá có thể thấp hơn sẽ mua, người bán thì không muốn chịu lỗ vì giá thấp quá! Nước Nhật đã bị nạn giảm phát nhiều lần khiến cho kinh tế trì trệ hàng chục năm qua.

Các ông Tập Cận Bình và Lý Khắc Cường đang đứng trước một thế lưỡng nan. Nếu chấp nhận để cho kinh tế giảm tốc độ, thì hy vọng cải tổ được cơ cấu tài chánh, khai phóng thị trường, như họ đã hứa hẹn sẽ thực hiện từ lúc bắt đầu nhiệm kỳ này. Nhưng họ sẽ phải đương đầu với hậu quả, là nhiều doanh nghiệp nhà nước sẽ phải đóng cửa, số người thất nghiệp tăng lên, chắc chắn nhiều người bất mãn, có thể đi tới xáo trộn. Ngược lại, nếu muốn kinh tế đừng giảm tốc nhanh quá, thì họ sẽ phải trở về biện pháp cũ, là tiếp tục bơm tiền công quỹ vào những dự án xây cất của quan chức cấp tỉnh, cấp huyện, và thả tiền cho các xí nghiệp quốc doanh tiêu phí. Nhưng nếu cứ tiếp tục như vậy thì các món nợ sẽ chồng chất, chờ ngày quả bom nợ xấu bùng nổ. Tính đường trường, thì giảm bớt tăng trưởng kinh tế để buộc cơ cấu thay đổi thì ích lợi cho tất cả mọi người, về lâu về dài. Nhưng trong ngắn hạn, liệu tập đoàn lãnh đạo ở Trung Nam Hải có chấp nhận chịu búa rìu của những người bất mãn vì kinh tế suy giảm hơn trước hay không?

Ðến đây, chúng ta lại thấy năm nay cả hai người lãnh đạo Trung Quốc không may mắn. Họ lên nắm quyền đúng vào lúc hệ thống kinh tế của đảng Cộng sản Trung Hoa đang cạn kiệt hết những điều kiện thuận lợi của họ. Thứ nhất là cả khối người lao động từ nông thôn lên thành phố chấp nhận lương rẻ mạt chỉ cốt có việc làm, khối người này đã thay đổi. Họ có những nhu cầu mới, đòi tăng lương. Thứ hai, chương trình công nghiệp hóa nhanh chóng, chỉ cốt tăng số lượng mà không quan tâm đến phẩm chất của đời sống, đã gây hậu quả làm môi trường sống ô nhiễm. Nhưng người được thụ hưởng nhiều nhất trong thời gian qua là giới trung lưu ở thành phố, chính họ bây giờ to tiếng nhất không chịu sống với bầu không khí khó thở và nước sông hồ toàn chất độc. Nguy hiểm nhất là cơ cấu kinh tế tài chánh đang đi vào ngõ cụt. Chính sách dùng ngân hàng của nhà nước thả tiền ra cho các doanh nghiệp nhà nước xây cơ xưởng, mua máy móc, cho các chính quyền địa phương dựng cao ốc, làm đường sá, phi trường, vân vân, đến lúc đầy lên, hàng không có người mua, nhà không có người thuê, tất cả là những vụ đầu tư phung phí, vì không căn cứ vào nhu cầu người sử dụng, mà chỉ theo nhu cầu “tiêu tiền chùa” của các cán bộ. Số nợ xấu chồng chất đang chờ ngày bùng nổ, gây khủng hoảng tài chánh có thể làm tê liệt cả guồng máy kinh tế. Hai ông Tập Cận Bình và Lý Khắc Cường phải gánh những di sản đó, và ai cũng khuyên họ phải cải tổ cơ cấu nền kinh tế, trước khi quá trễ.

Hiện nay, hai người vẫn giương cao ngọn cờ cải tổ. Trong cuộc họp báo hàng năm mới rồi, ông Lý Khắc Cường đã nhắc lại hai lần những mục tiêu của chính sách mới, mà ông đã nói từ năm ngoái, lần đầu tiên tiếp xúc với nhà báo. Một mục tiêu là nâng cao vai trò của “thị trường,” giảm bớt vai trò của nhà nước trong đời sống kinh tế. Một cách cụ thể, năm nay ông Lý nhấn mạnh tới hành động giảm thiểu các rào cản do guồng máy nhà nước tạo ra để ngăn không cho các xí nghiệp tư ra đời và hoạt động. Giảm bớt quyền “cấp giấy phép,” đủ các thứ giấy phép do các thư lại bày ra, là một cách hiệu quả để giảm bớt tham nhũng, ông Lý nhấn mạnh. Ông nêu ra một thí dụ để làm gương: Trong năm qua, chính phủ trung ương tại Bắc Kinh đã tự giảm bớt quyền quyết định trong hơn 400 lãnh vực trước đây họ vẫn cấp các loại giấy phép, trao quyền này về cho các địa phương. Ông khoe thành tích, cho biết sau đó số xí nghiệp mới ra đời ở Trung Quốc đã tăng lên 27% so với năm trước.

Nhưng các ông Tập Cận Bình và Lý Khắc Cường sẽ còn bị thử thách. Năm ngoái, họ cũng rất cứng rắn vào đầu năm, giảm bớt tín dụng để bắt các ngân hàng vào kỷ luật. Nhưng trong nửa năm sau, thấy tình hình kinh tế quá trì trệ, họ lại mở cửa cho tiền chạy vào túi các doanh nghiệp nhà nước. Hai người sẽ còn bị thử thách trong ít nhất ba năm nữa. Nếu họ thành công, chuyển đổi cả hệ thống tài chánh và kinh tế thì họ sẽ thành anh hùng, sánh ngang với Ðặng Tiểu Bình, người bắt đầu cuộc cải tổ theo kinh tế tư bản. Nếu không, thì không riêng hai người này mà cả đảng Cộng sản Trung Quốc chưa chắc đã được ngồi yên.