Chúng ta đã sai lầm khi chỉ trích nền giáo dục Việt Nam

THĐP

joseptuat

Featured Image: Wikipedia Commons2

Giáo dục Việt Nam quá thối nát? Bạn thực sự nghĩ nền giáo dục hiện tại đang suy tàn như vậy sao? Tôi không nghĩ nền giáo dục Việt Nam đang xuống cấp như nhiều người vẫn nói. Hôm nay, tôi muốn cùng bạn nghiêm túc truy xét tận cùng nền giáo dục Việt Nam để khẳng định lại giá trị thật sự của nền giáo dục ấy, và tìm ra một giải pháp thích hợp cho nền giáo dục nước nhà.

Thực trạng nền giáo dục Việt Nam

Bạn là người quan tâm đến xã hội, đặc biệt đến giáo dục chắc chắn sẽ đồng ý với ý kiến của nhiều người hiện nay về thực trạng giáo dục Việt Nam: thối nát, lạc hậu, giáo điều. Tôi lại không nghĩ nền giáo dục Việt Nam tiêu cực đến mức vậy, ngược lại nó đang rất thành công, rất linh hoạt và hoàn thành tốt trách nhiệm của nó.
Những hình ảnh cô cậu trong chiếc áo học trò đánh hội đồng bạn học, những câu chuyện suy đồi đạo đức của một bộ phận không nhỏ các giáo viên, những kết quả bét bát khi so sánh với các nền giáo dục nước ngoài, và cuối cùng là khả năng cạnh tranh kém cỏi của sinh viên Việt Nam so với thế giới đã khiến chúng ta đi đến những kết luận đầy tính tiêu cực trên. Có lẽ chúng ta quá nóng vội khi đưa ra những khẳng định trên về nền giáo dục Việt Nam, mà bỏ sót một điều quan trọng bậc nhất trong nền giáo dục Việt Nam.

Giáo dục là phương tiên của chính trị

Khi chúng ta nhìn thấy thế giới ngoài kia đang phát triển từng giờ, văn minh từng ngày, giàu có từng năm chúng ta hốt hoảng khi nhìn lại quê hương. Thời gian càng trôi Việt Nam càng lùi, càng lùi so với đà phát triển của thế giới, và chúng ta la lên rằng: giáo dục Việt Nam thối nát lắm rồi. Bạn ơi, bạn sai rồi. Giáo dục Việt Nam không hề thối nát như bạn nghĩ, mà thực ra nó đã hoàn thành tốt mục đích ban đầu của nó. Giáo dục là phương tiện cho chính trị.
Tôi nghiêm túc nói với bạn điều đó, chúng ta sai rồi, chúng ta đã chỉ trích sai hệ thống giáo dục con người xã hội chủ nghĩa rồi. Bạn nhìn cho rõ, suy cho tận bạn sẽ thấy nền giáo dục này quá thành công, quá tuyệt vời, quá sức tưởng tượng để có thể nói thành lời.
Nó thành công khi hoàn thành tốt một phương tiên để duy trì nền chính trị độc đảng. Nó quá tuyệt vời khi đã tạo ra những thần dân hơn là công dân. Chúng ta đã sai khi nghĩ rằng giáo dục phải là giáo dục con người giải phóng. Giải phóng khỏi các giáo điều cũ kỵ, giải phóng khỏi sự cuống tín, giải phóng khỏi sự man rợ, vô cảm, vô trách nhiệm, thay vào đó là tạo ra những công dân tự do về ý chí, độc lập về nhận thức, có tinh thần trách nhiệm, liên đới với xã hội, vân vân.
Chúng ta lấy khuôn mẫu của Mỹ, Phương Tây, Nhật Bản rồi đối chiếu với kết quả của giáo dục Việt Nam, và đi đến những nhận xét hoàn toàn thiếu thực tế. Ở nước ngoài người ta không chấp nhận biến giáo dục làm phương tiện cai trị, nên người ta mới có những kẻ thích phản kháng và nổi loạn như vậy. Ở Việt Nam, chúng ta chấp nhận để giáo dục làm phương tiện cho chính trị, nên con em chúng ta mới trở nên ngu muội và trơ lì như thế. Thử hỏi giáo dục như công cụ cho quyền lực chính trị như vậy, thì làm sao đòi hỏi kết quả khác đi được. Bởi thế, tôi và các bạn đã hoàn toàn sai lầm khi chỉ trích nền giáo dục Việt Nam.
Chúng ta bảo giáo dục này xấu xa, thối nát, lạc hậu chẳng khác nào chửi vào đống phân bò sao mày thối thế, sao mày mất vệ sinh thế. Giáo dục Việt Nam đã không được độc lập để có thể tự vận động, tự phát triển, tự sửa đổi, tự sáng tạo nên chúng ta không thể làm gì được nó. Nguyền rủa nó, nhổ nước bọt vào nó, khước từ nó là chúng ta đang làm với chính chủ nhân của nó, đó chính là thể chế chính trị. Muốn cải cách giáo dục, muốn cách mạng nó, hay làm bất kỳ điều gì tốt cho nó, chỉ có thể làm hai việc sau: một thay đổi thể chế chính trị để nó phù hợp với lý tưởng giáo dục mà chúng ta mong muốn; hai là yêu cầu giáo dục phải tách rời khỏi chính trị, nó phải được độc lập hoạt động.

Giáo dục phải độc lập

Bấy lâu nay chúng ta nói về giáo dục, đưa ra nhiều giải pháp, thay đổi nhiều chương trình với hy vọng cứu vớt được nền giáo dục công cụ này mà quên mất rằng: phương tiện và cộng cụ làm sao có thể phát triển và hoàn thiện chính nó được. Chúng ta chỉ trích công cụ, lên án phương tiện mà bỏ sót chủ nhân đích thực của nó thì chẳng khác nào dã tràng xây cát biển đông. Bước đầu tiên cần làm, và quan trọng nhất đó là độc lập giáo dục thì chúng ta lại bỏ quên.
Các hoạt động giáo dục phải hoàn toàn được độc lập, tức là nó không được và không thể là công cụ và phương tiện cho bất kỳ hệ thống niềm tin nào. Giáo dục không phải là phương tiện của chính trị, tôn giáo, kinh tế. Giáo dục phải là tất cả. Giáo dục chính trị, kinh tế, tôn giáo mà không phải là phương tiện và cộng cụ của nó. Nếu nó là công cụ cho chính trị thì nó chỉ tạo ra những con người biết tuân phục mà không còn khả năng phân biệt đúng sai, tốt xấu. Nếu giáo dục là công cụ của kinh tế thì chỉ tạo ra những con người hám lợi, tham lam và ích kỷ. Nếu giáo dục là công cụ của hệ thống niềm tin nào đó thì nó chỉ tạo ra những kẻ cuồng tín, độc ác và ngu muội. Giáo dục phải được độc lập trong các hoạt động của nó. Độc lập không có nghĩa là cô lập khỏi các vấn đề xã hội. Một khi giáo dục được độc lập hoạt động, thì khi đó mới hy vọng về một sự thay đổi tích cực trong xã hội.
Đòi hỏi giáo dục phải được hoạt động độc lập đối với chúng ta mà nói, đó là một việc làm nguy hiểm. Tại sao ư? Chúng ta quay trở lại khẳng định tối quan trọng của nền giáo dục Việt Nam, đó là phương tiện cho chính trị. Câu hỏi là: tại sao lại biến giáo dục thành thử công cụ đê hèn như vậy? Chúng ta biết tất cả những vấn đề như kinh tế, tôn giáo, chính trị đều là con người. Chính con người làm nên chính trị, và vì thế muốn duy trì chính trị cần làm chủ con người. Giáo dục lại đóng một vài trò cực kỳ quan trọng trong sự hình thành nên cá tính, nhân cách, suy nghĩ của một con người. Nếu chỉ kiếm soát con người bằng nhà tù và mật vụ mà bỏ quên giáo dục thì chỉ cần một thể hệ được lớn lên trong một nền giáo dục độc lập, thể chế chính trị đó cũng sẽ tự suy tàn. Bởi sẽ không ai tuân phục họ, không ai làm mật vụ cho họ, không ai biết xấu là mà làm càn, biết sai mà làm liều. Bạn chắc biết điều này, nền giáo dục công cụ là nền giáo dục giết chết lương tri con người, còn nền giáo dục độc lập lại tạo ra sự tự do bên trong lẫn bên ngoài.
Thật sai lầm khi để giáo dục giải phóng con người, mà vẫn muốn duy trì thứ quyền lực độc tài bằng gian dối và bạo lực. Bởi thế thật đúng khi nói, bạn và tôi sẽ là thế lực thù địch cho nền chính trị này nếu chúng ta dám đòi hỏi một nền giáo dục độc lập. Một đòi hỏi đúng đắn nhưng chúng ta không dám làm, bởi chúng ta còn quá nhiều nỗi sợ. Tôi biết bạn sợ, tôi cũng vậy. Bởi vì tôi và bạn còn sợ hãi, nên chúng ta không thể làm việc này một mình, đúng chứ? Bạn cần một cánh tay, tôi cũng cần một cánh tay. Chỉ cần một người cho nhau mượn một cánh tay, và khi có nhiều cánh tay bên nhau, chúng ta sẽ làm nên được điều đúng đắn cho con em chúng ta, đất nước chúng ta. Và việc đầu tiên cần làm để thay đổi nền giáo dục Việt Nam, đó là yêu cầu một thể chế chính trị dân chủ và tự do thật sự.

Thể chế chính trị dân chủ và tự do

Tôi đang đưa bạn vào vấn đề chính trị, một vấn đề mà tôi nghĩ nó không mấy thoải mái đối với chúng ta. Thật sự nếu tránh được nó khi bàn về giáo dục, tôi cũng đã tránh để có nhiều người đọc bài viết này. Nhưng thật gian dối và không công bằng với nhau khi tôi né tránh nó. Với lại, tôi không muốn bàn về giáo dục một cách hời hợt, và không thực tế. Tôi muốn nói vấn đề giáo dục một cách thực tế, có nghĩa là nếu đưa ra một giải pháp nó phải có hiệu quả đối với tầng lớp nghèo trong xã hội.
Tôi biết có nhiều người đưa ra rất nhiều giải pháp cho nền giáo dục Việt Nam, nhưng họ lại bỏ quên những tầng lớp công nhân và nông dân ở Việt Nam. Bạn có thể đưa ra một giải pháp như giáo dục online, hay là cha mẹ tự giáo dục con cái, nhưng những điều này không khả thi đối với con em tầng lớp lao động nghèo khó ở Việt Nam. Học online điều cần là có một máy tính có kết nối mạng. Cứ cho là gia đình nào cũng có thể mua cho con em họ những trang thiết bị đó, vậy ai dám chắc những đứa trẻ kia không chơi game hay xem phim trên mạng thay vì học?
Vậy là cần có một người lớn coi chừng việc học online này của các em. Đây là một sự lãng phí về nhân lực, và hơn nữa không khả thi đối với cường độ làm việc của các gia đình lao động nghèo ở Việt Nam. Còn đề xuất cha mẹ tự giáo dục con cái thì lại càng khó khăn hơn đối với thực trạng gia đình Việt Nam. Bởi thế, tôi quan tâm đến nền giáo dục truyền thống, tức là đến trường và học theo một thời khoa biểu nhất định. Và vì lẽ đó, tôi phải nói về chính trị vì thứ giáo dục truyền thống đó đang trở thành thứ công cụ hám lợi, hám danh của các chính trị gia.
Thể chế chính trị ở Việt Nam đang là lực cản lớn nhất cho một nền giáo dục thật sự. Và không thể làm gì khác hơn ngoài sự thay đổi nó, thay đổi một thể chế chính trị độc tài sang một thể chế dân chủ và tự do thật sự. Những con em của các gia đình tầng lớp công nhân và nông dân chỉ có thể hi vọng vào nền giáo dục khi nó được hoạt động độc lập. Và giáo dục chỉ trở lại với đúng như nó là khi chúng ta có một nền thể chế dân chủ và tự do.
Tôi đang yêu cầu bạn tham gia các hoạt động chính trị chăng? Không, xin bạn đừng hiểu nhầm. Tôi chỉ hy vọng nếu bạn không chống đối lại thể chế này thì cũng đừng ủng hộ nó. Bạn không thể lên tiếng chống lại sai trái mà hệ thống chính trị này đang làm, thì đừng hùa theo bọn họ chống lại những người tranh đấu cho dân chủ và tự do. Nếu bạn không thể chống tham nhũng thì cũng đừng vô cảm với những người chống tham nhũng. Họ cần bạn ủng hộ và lên tiếng giúp họ khi bị nguy nan. Nếu bạn không thể chống lại những tên công an đánh dân thì cũng đừng thờ ơ với các nạn nhân của họ. Mỗi người làm một ít, và dứt khoát không tiếp tay và ủng hộ những sai trái do thể chế này gây ra, thì tôi nghĩ chúng ta sẽ có thể mơ đến một thay đổi tích cực cho quê hương, gia đinh và con em của mình.
Thân!
Joseptuat.